Wat is Feline Orofacial Pain Syndrome (FOPS)?
Feline orofaciaal pijnsyndroom is een aandoening die wordt gekenmerkt door gezichts- en tongverminking en andere gedragskenmerken die wijzen op ongemakken in de mond en in het gezicht (bijvoorbeeld overdreven lik- en kauwbewegingen). Het ogenschijnlijke ongemak en/of de verminking staan niet in verhouding tot eventuele oorzaken van de pijn (bijvoorbeeld tandjes).
Welke soort kat kan FOPS krijgen?
FOPS wordt gekenmerkt door gezichts- en tongklachten en aangetaste katten vertonen meestal overdreven lik- en kauwbewegingen en zitten met hun poten in de mond. Meer ernstige gevallen kunnen hun tong en lippen verminken en in de meest ernstige gevallen kan zelfs een operatie nodig zijn om tongscheuren te herstellen. Meestal lijkt het ongemak aan één kant erger te zijn. Het schijnbare ongemak is vaak aanvalsgewijs en aanvallen van pijn kunnen worden veroorzaakt door tongbewegingen, bijvoorbeeld tijdens het verzorgen, eten of drinken. Aanvallen van pijn kunnen enkele minuten tot enkele uren duren en worden vaak voorafgegaan door een korte periode van gedrag dat angst suggereert. Sommige katten hebben meer continu ongemak, lopen een groter risico op verminking en kunnen ook anorexia hebben of niet bereid zijn om te eten. FOPS komt het meest voor bij de Birmese kat, maar de aandoening kan worden gezien in elke variëteit, waaronder Siamees, Tonkinese, Burmilla en de tamme korthaar. Er wordt wel gedacht dat FOPS een erfelijke aandoening is. Katten van elke leeftijd kunnen FOPS oplopen, maar veel getroffen katten zullen de eerste klinische symptomen vertonen bij het doorbreken van de blijvende tanden, d.w.z. tandjes. Laesies in de mond, vooral tandaandoeningen, en omgevingsstress kunnen de aandoening verergeren.
Wat is de oorzaak van FOPS?
FOPS heeft overeenkomsten met trigeminusneuralgie bij mensen en is een neuropathische pijnstoornis, d.w.z. pijn als gevolg van abnormale verwerking van pijnsignalen door het zenuwstelsel. De nervus trigeminus brengt sensorische informatie, bijvoorbeeld pijn en aanraking rond het gezicht en de mond, over naar de hersenen. Er wordt wel gesuggereerd dat bij aangetaste katten deze zenuw niet in orde is. Wanneer bij FOPS deze zenuw wordt geprikkeld, bijvoorbeeld tijdens het doorkomen van de tandjes of bij een tandaandoening, dan stuurt de zenuw een ongepast groot pijnsignaal door. Aandoeningen van neuropathische pijn kunnen sterk worden beïnvloed door omgevingsfactoren (stelt u zich voor dat u hoofdpijn heeft – het kan worden verergerd door stress). De meest voorkomende omgevingsfactor die FOPS kan veroorzaken, is stressvolle interactie met andere katten, bijvoorbeeld huisgenoten of buurtkatten die het huis- en tuingebied binnendringen. Bezoeken, bijvoorbeeld aan shows, dierenartspraktijken en catteries, kunnen ook een trigger zijn.
Hoe wordt de diagnose FOPS gesteld?
Er is geen definitieve diagnostische test voor deze ziekte en de diagnose wordt gesteld op basis van de karakteristieke klinische symptomen, eliminatie van andere verklaringen en identificatie van bijdragende oorzaken.
1. Andere oorzaken van aangezichts- en mondpijn uitsluiten.
- Medisch onderzoek. Uw dierenarts zal uw kat onderzoeken op andere oorzaken van mondpijn, met name tandaandoeningen. Tandziekte zal ervoor zorgen dat de kat van streek raakt. Het verschil tussen FOPS en meer eenvoudige tandheelkundige aandoeningen is echter dat bij FOPS de reactie op de pijn ongepast is en wordt gekenmerkt door verminking. Uw dierenarts kan andere tests aanbevelen, zoals bloedonderzoek of röntgenfoto’s.
- Neurologisch onderzoek. Hoewel wordt gedacht dat FOPS te wijten is aan misfiring van de trigeminuszenuw, zullen de tests om de functie van deze zenuw te onderzoeken een normale uitslag vertonen. Deze tests omvatten het licht aanraken van het gezicht, de ogen en de lippen van uw kat om vast te stellen of er gevoel aanwezig is. De aanwezigheid van neurologische problemen zoals het niet voelen van aanraking of het sluiten van de mond is niet consistent met FOPS. Tests om de trigeminuszenuw specifiek te onderzoeken kunnen worden aanbevolen, bijvoorbeeld magnetische resonantie beeldvorming (MRI).
2. Onderzoek en behandeling van tandheelkundige aandoeningen.
- De meeste gevallen van FOPS worden veroorzaakt door parodontitis en het is essentieel dat dit wordt onderzocht en behandeld, zelfs als de kat bij onderzoek slechts een beetje gingivitis (ontsteking van het tandvlees) lijkt te hebben. Vergeet niet dat bij FOPS de trigeminuszenuw een ongepaste boodschap uitzendt en dus moet een zelfs schijnbaar minimale tandaandoening wel worden behandeld. Katten zijn vatbaar voor katachtige orale resorptieve laesies (FORL’s) die verborgen kunnen zijn onder plaque of het gezwollen tandvlees. FORL’s worden gekenmerkt door verlies van het tandglazuur en blootstelling van de gevoelige pulp en zijn zeer pijnlijk. Het is erg belangrijk om tandheelkundige aandoeningen snel te identificeren en te behandelen. Uw dierenarts zal hoogstwaarschijnlijk röntgenfoto’s van de tanden aanbevelen en kan een verwijzing naar een veterinaire tandheelkundige specialist voorstellen.
3. Het identificeren van omgevingsstress en triggers.
- Omdat omgevingsfactoren FOPS kunnen beïnvloeden, is het belangrijk om te zoeken naar mogelijke bijdragende factoren, bijvoorbeeld sociale stress. Identificatie van sociale incompatibiliteit in een huishouden met meerdere katten is een belangrijke stap.
Factoren om te overwegen zijn onder meer;
- Heeft de kat een eigen veilig kerngebied (d.w.z. eigen kattenbak, voederplaats en privéruimte)?
- Visuele toegang tot het huis, kan de getroffen kat bijvoorbeeld een andere kat door een raam zien?
- Punten van in- en uitgang, bijvoorbeeld, blokkeert een andere kat de toegang om in, uit of zelfs binnen een territorium te gaan?
- Is er voldoende privacy?
- Is de kat in staat om zijn natuurlijke gedragsstrategieën te gebruiken om met stress om te gaan – zoals verbergen, verheffen en afstand houden?
Hoe wordt FOPS behandeld?
Het belangrijkste doel van de behandeling van FOPS is om het ongemak te verminderen, de verminking te beperken en de onderliggende triggers te identificeren en te behandelen of te voorkomen
- Verminking voorkomen. Totdat het ongemak kan worden aangepakt, moet verminking worden voorkomen door een Elizabethaanse kraag en / of pootverband te gebruiken. Dit is een pijnlijke aandoening en alleen voorkomen dat uw kat verminkt wordt zonder te proberen het ongemak te voorkomen, is ongepast.
- Identificeer en behandel tandheelkundige aandoeningen.
- Identificeer en verminder omgevingsstress. Het is van essentieel belang dat er een passende verdeling is van de vijf essentiële kattenbronnen – voedsel, water, rustplaatsen, kattenbak en punten van binnenkomst en uitgang in het gebied. Uw kat moet ook een privéruimte (s) hebben en het vermogen om zich te verbergen en zichzelf te verheffen om stress onder controle te houden. Gebruik van diffusers of sprays die feline gezichtsferomoon F3 of Valeriaan etherische olie bevatten, kan nuttig zijn.
- Verminder ongemak. Uw kat kan medicijnen voorgeschreven krijgen om ongemak te verminderen. Voor milde gevallen kunnen dit niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen zijn zoals Metacam . Deze veel voorkomende pijnstillers zijn echter niet altijd effectief voor neuropathische pijn en daarom kan uw dierenarts andere (dier-)geneesmiddelen adviseren. Geneesmiddelen die worden gebruikt om neuropathische pijn te behandelen, zijn meestal anti-epileptica zoals fenobarbital, carbamazepine, gabapentine of antidepressiva zoals amitriptyline. Deze medicijnen verminderen misfiring van zenuwen en verminderen bijgevolg pijn.
Wat is de prognose van FOPS?
Klassiek is FOPS een episodische aandoening, althans in eerste instantie. De eerste episode kan worden gezien bij het doorkomen van tandjes en de tweede is misschien pas als uw kat op latere leeftijd parodontitis ontwikkelt. Na het starten van de behandeling moet het ongemak binnen 3 dagen verminderen en is het meestal afwezig of zeldzaam na 7 dagen therapie. Er moeten pogingen worden gedaan om medicatie na 4 weken af te bouwen, vooral als de predisponerende oorzaken zijn behandeld of zijn verdwenen. Voor onvolgroeide katten die permanente tanden uitbarsten, zal het ongemak verdwijnen wanneer het permanente gebit volledig is uitgebarsten. Vraag veterinair advies voordat u stopt met het geven van een medicijn – plotselinge stopzetting van fenobarbital kan ontwenningsaanvallen veroorzaken.
Helaas blijven bij een deel van de katten de symptomen van FOPS aanwezig, d.w.z. er is geen remissie en langdurige therapie is vereist. Bovendien kan pijn moeilijker te behandelen zijn en soms is meer dan één medicijn nodig om het ongemak onder controle te houden. Kittens die zich presenteren met FOPS tijdens het doorkomen van de tanden zullen zich hoogstwaarschijnlijk opnieuw presenteren als oudere katten, daarom wordt profylactische tandheelkundige gezondheidszorg, het behoud van de mondgezondheid en het voorkomen van parodontitis geadviseerd. Ook de milieu stress moet worden beperkt. Het aantal katten in het huishouden moet worden beperkt tot sociaal compatibele niveaus en er moet zorgvuldig op worden gelet als er nog meer katten moeten worden geïntroduceerd.
Kan ik mijn kat of zijn familieleden fokken?
FOPS wordt verondersteld overgeërfd te zijn en een autosomaal recessieve overerving zou passen bij de beperkte gegevens die beschikbaar zijn. Een autosomaal recessieve overerving zou betekenen dat zowel de kater alsook de poes de aandoening hebben of dragen. Omdat omgevingsfactoren zoals tandziekte en stress de ziekte beïnvloeden, zal niet elke kat met een aangetast genotype klinische symptomen moeten hebben. Bovendien kunnen de tekenen van de ziekte optreden nadat de kat is opgegroeid. Dit maakt het bijzonder moeilijk voor een raskatten fokker om ziektevrije dieren te selecteren en het is te hopen dat uiteindelijk het ziektegen kan worden geïdentificeerd om eenvoudige screening mogelijk te maken. In de tussentijd wordt fokkers geadviseerd om geen kat te fokken die tekenen van de ziekte heeft gehad, zelfs als de symptomen niet aanhoudend zijn.
Vragen?
Neem gerust contact met ons op: info@dierapotheker.nl
Drs. Robin Holle
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl
bron: World-Class Veterinary Specialists for Small Animals – Fitzpatrick Referrals
