Geboorte veulen

Modder niet door

Het verlies van een veulen tijdens en/of rondom de geboorte kan voor een gedeelte worden voorkomen door te zorgen voor een goede bedrijfsvoering, zeer goed op te letten en meer aandacht voor kennis van zaken.

Men blijft soms “doormodderen” om vervolgens vrij laat of zelfs te laat, hulp in te roepen, zodat deskundige hulp niet anders kan vaststellen, dat het “geval” hopeloos is. De teleurstelling is dan groot en de financiële gevolgen niet gering.

Grote overgang

Rondom de geboorte zullen de merrie en het veulen zich moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Speciaal voor het veulen is de overgang erg groot, het moet vanaf nu alles zelfstandig doen. het komt vanuit een supervochtige baarmoeder, met een constante temperatuur en een ademhaling die via de navelstreng liep in een volledig door zichzelf te regelen situatie. Als de organen goed op elkaar zijn ingespeeld zal het veulen al lopend en zoekend naar voedsel, de weg naar het uier van de moeder zien te vinden. De gezonde melkgevende moeder zal het veulen de noodzakelijke voeding geven en bovendien beschermen.

De dracht

De duur van de dracht varieert bij de merrie van 320 tot 360 dagen met uitschieters tot over het jaar. Het gemiddelde ligt op de 11 maanden, dit houdt echter in, dat er met betrekking tot het volgroeid zijn van het veulen een aanzienlijke individuele variatie is. Veulens die geboren worden na een draagtijd van minder dan 320 dagen hebben het vaak zeer moeilijk (uitzonderingen bevestigen hier natuurlijk ook de regel. Onder de 300 dagen zijn de overlevingskansen, ook met allerlei kunstgrepen zeer gering.

Afwijkingen tijdens de dracht

Gedurende de dracht kunnen diverse afwijkingen voorkomen die geboorteproblemen kunnen veroorzaken. De oorzaak kan zowel bij de moeder als bij de vrucht liggen. Enkele voorbeelden zijn:

• een slechte voedingstoestand van de moeder
• koorts en ziektes kunnen een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van de vrucht
• sommige medicijnen kunnen een abortus veroorzaken
• chirurgische buikoperaties
• bloedvergiftiging
• tweelingdracht geeft bij uitzondering een normale tweeling
• transport stress
• afwijkingen van de moederkoek
• merries met een verleden wat betreft bloedafbraak bij het veulen direct na de geboorte.

Er zijn de laatste jaren nogal wat problemen met Rhino-pneumonie, zowel zwak- geboren veulens als doodgeboren. Soms ook verwerpen op 9 maanden.

De Geboorte

Het grootste gedeelte van de veulens wordt geboren tussen 18.00 en 08.00 uur. Het waarom hiervan is, ook wetenschappelijk, nog steeds niet opgehelderd.

Verschijnselen die aan een geboorte vooraf kunnen gaan

Een goede kijk krijgen op deze verschijnselen, zodat een naderende geboorte voorspeld kan worden, blijkt in de dagelijkse praktijk erg moeilijk. De veranderingen blijken zo sterk te variëren van dier tot dier dat je er weinig houvast aan hebt, voor wat het juiste tijdstip van de geboorte betreft. Zelfs zien we bij dezelfde merrie, dat er van jaar tot jaar verschillen zijn.:
-het kegelen, d.w.z. was aan de tepels, ongeveer 60% van de merries veulent binnen 24 uur na aanvang hiervan.
-het verslappen van de bekkenbanden, dit wordt bij practisch alle merries gezien, er is echter ook hierin een grote variatie, van 4 tot wel 14 dagen.
-veranderingen in de biest, deze varieert dusdanig sterk dat we daar ook niet veel mee kunnen.
-onrust, deze varieert ook sterk.

Het komt er dus op neer, dat er gewaakt dient te worden. De industrie heeft hiervoor een aantal bewakingssystemen ontwikkeld, met ieder zijn eigen gebruiksaanwijzing. Het blijft echter geboden zelf ook waakzaam te zijn.

De normale geboorte

De geboorte verloopt meestal spontaan of met enige trekkracht, de paarden zijn over het algemeen sterk genoeg om het veulen te “brengen”. De ontsluitingsfase verloopt vaak zonder bijzondere kentekenen, soms zien we duidelijke onrust en transpireren. De actieve uitdrijving, waarbij de merrie praktisch altijd ligt, varieert ook weer sterk, en duurt gemiddeld 20 minuten, met een variatie van minder dan 10 minuten tot 1 uur. Het rustig blijven liggen van de merrie zou ervoor zorgen dat de navelstreng intact blijft zodat er extra bloed naar het veulen zou stromen. De navelstreng breekt meestal spontaan door de bewegingen van het veulen of de moeder en dit duurt ongeveer 10 minuten.

Het afkomen van de nageboorte

Dit varieert zeer sterk en duurt gemiddeld 45 minuten. Als de nageboorte er niet binnen 6 uur afgekomen is dient er deskundige hulp ingeroepen te worden.

Wat is nodig met betrekking tot een geboorte?

1. een schone box, die ruim is, als de geboorte binnen plaats vindt.
2. voldoende schoon stro.
3. voldoende licht.
4. een schone emmer water, zeep, handdoek en ontsmettingsmiddel.
5. glijmiddel, let er op dat dit schoon is.
6. jodium ter ontsmetting van de navel.
7. bewaking.

Wat is verder noodzakelijk?

• voor het opvoelen van de merrie: altijd de vulva en de omgeving reinigen en ontsmetten en zeker ook de handen goed wassen.
• als de geboorte op gang is en we zien geen vruchtblaas komen of geen vruchtdelen of deze zijn niet te voelen in de geboorteweg dan onmiddellijk een dierenarts roepen.
• bij twijfel of de merrie aan het veulenen is, een onderzoek instellen en zo nodig dierenarts waarschuwen.
• altijd opletten of er twee hoefjes en het snuitje te zien zijn, als een onderdeel ontbreekt, direct de merrie opjagen en er mee wandelen en met spoed dierenarts laten komen.
• wil de geboorte, als het hoofd en de voorbenen zijn geboren niet vlotten, dan met zeer grote spoed een dierenarts laten komen.
• navelstreng niet verbreken, maar spontaan laten afscheuren, daarna een of tweemaal de navel ontsmetten.
• de ademhaling dient na ongeveer 1 uur volkomen rustig te zijn en niet sneller dan 40 per minuut, een goed aangepast veulen staat na ongeveer 30 minuten en loopt dan ook rond. Een veulen dat na 1 uur niet staat en nog steeds in zijligging ligt is duidelijk toe aan deskundige verzorging. Nu geldt zeker, hoe eerder hoe beter.
• normale gezonde veulens dienen binnen 3-4 uur (gemiddeld is 2 uur) na de geboorte gedronken te hebben.
• de totale hoeveelheid darmpek bedraagt 50 tot 75 cm en het duurt ongeveer tot 36 uur voordat de laatste brok pek afkomt. de eerste urine afscheiding vindt reeds plaats na 90 minuten (maar kan ook 8 uur op zich laten wachten).
• een veulen kan normaal binnen 1 uur staan, indien dit langer duurt dan 2 uur is dit abnormaal.

Beschermen van het veulen

Zoals al gezegd dient het veulen snel genoeg de eerste moedermelk binnen te krijgen, de biest, hierin zitten allerlei afweerstoffen die het veulen beschermen tegen de buitenwereld. Is er onvoldoende moedermelk, gebruik dan een moedermelkvervanger. Indien de merrie goed geënt is zal het veulen in ieder geval via de biest de nodige afweerstoffen tegen tetanus (‘klem”) meekrijgen en zal het hiertegen beschermd zijn. Echter er zijn nog vele andere ziekte kiemen die op loer liggen gedurende de eerste gevoelige levensdagen. Daarom wordt geadviseerd de veulens de “veulenspuit” te laten geven, waardoor de veulens een handje worden geholpen om infecties te weerstaan (gewrichtsontsteking, navelontsteking,…).

Het kunstmatig opwekken van de geboorte

De laatste jaren wordt hier steeds vaker naar gevraagd voor het gemak van de eigenaar. Hierbij dient altijd terdege worden overwogen of de merrie er klaar voor is en het blijft moeilijk vast te stellen of het veulen voldoende levensvatbaar is. Enkele overwegingen kunnen zijn:

• grote kans op verwondingen tijdens de geboorte
• ernstig verlies van biest
• ziektetoestand van de merrie.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op,

Drs. Maarten van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl