Categorie: Vruchtbaarheid

Heeft CASA de toekomst in de fokkerij van paard en hond?

CASA is een computergestuurd systeem voor de analyse van honden- en hengstensperma. Dit staat voor  Computer-Assisted Sperm Analysis. Met dit systeem kan heel nauwkeurig, snel en betrouwbaar de spermakwaliteit worden beoordeeld. Het systeem meet verschillende parameters voor de  concentratie, beweeglijkheid, morfometrie (vorm, grootte en bouw) en vitaliteit van de spermacellen. De data wordt automatisch geanalyseerd en is hierdoor objectief en digitaal. Het geeft een nog betere indicatie van de vruchtbaarheid van het sperma en de kwaliteit van het sperma.

Hoe werkt Computer-Assisted Sperm Analysis?

De CASA bestaat uit een microscoop, camera, warmte-element, beeldopslag en computer voor de analyse van data. De camera maakt videobeelden van de spermacellen, waarna middels een computerprogramma de verschillende parameters berekend worden. Ook wordt een beeld op de computer getoond, waardoor dit direct zichtbaar te maken is en dient als extra controle. De software genereert een Excel-bestand met daarin een overzicht van alle data.

Een veelgebruikt CASA systeem is dat van Proiser R+D. Dit systeem wordt zowel humaan gebruikt als voor  verschillende diersoorten, waaronder honden, paarden, koeien, en varkens. Het voordeel hiervan is dat het systeem ver doorontwikkeld is en een van de meest complete en eenvoudige systemen op de markt is. Hierbij worden tot 200 frames/seconde geanalyseerd. Omdat hondensperma in het algemeen sterk geconcentreerd is, wordt dit vaak voorafgaand aan de analyse verdund.

Met CASA worden de volgende parameters bepaald:

• Concentratie.
• Motiliteit: totale en progressieve motiliteit, langzame/medium/snel bewegende spermacellen, lineariteit van de beweging, amplitude van de zijwaartse beweging van de kop en verschillende waarden voor de snelheid van de spermacellen.
• Morfometrie: kopgrootte (oppervlak, lengte, breedte en omtrek), kopvorm, acrosoom percentage, grootte van het middenstuk en manier waarop het middenstuk vastzit.
• Vitaliteit: hoeveelheid levensvatbare spermacellen.

Wat is het voordeel van de CASA?

Traditioneel werd gebruik gemaakt van lichtmicroscopie om de verschillende parameters van sperma te meten. Hierbij wordt een ‘gewone’ microscoop handmatig bediend en worden de beelden door een persoon bekeken. Dit ging om de concentratie, motiliteit en morfologie. Het nadeel hiervan is dat het subjectief is en dat variatie ontstond door de ervaring van de gebruiker en de kwaliteit van de microscoop. Ook worden er relatief maar weinig spermacellen geanalyseerd en is een goede analyse tijdrovend.⁵

Deze nadelen worden ondervangen door het gebruik van CASA. Er worden binnen 1 minuut zeer grote aantallen (enkele duizenden) spermacellen geanalyseerd op vele parameters. Doordat de beoordeling van het sperma middels CASA geautomatiseerd is, kunnen ook meer subtiele veranderingen in de spermakwaliteit zichtbaar gemaakt worden._­­⁶ Het is dan ook heel goed mogelijk om monsters van verschillende dieren en momenten met elkaar te vergelijken.¹

CASA is daarmee ook zeer geschikt om op een objectieve wijze verdunningsmiddelen en methoden voor bewaren van sperma te optimaliseren.⁶

Wat is het nadeel van de CASA?

Het is belangrijk dat het systeem goed gestandaardiseerd en gevalideerd is. Hierbij zullen bijvoorbeeld de instellingen duidelijk invloed kunnen hebben op de resultaten. Denk hierbij aan het aantal frames/sec dat door de camera wordt opgenomen. Deze instellingen verschillen tussen de diverse beschikbare CASA systemen en op dit moment is het nog lastig om de parameters tussen verschillende laboratoria/meetapparatuur te vergelijken. Andere factoren die mogelijk invloed kunnen hebben op de analyse, zijn de manier waarop het sperma verdund is en de temperatuur. Ook zijn de instellingen voor vers sperma versus gekoeld/diepvriessperma mogelijk verschillend.^5,6

Een ander nadeel van de CASA is dat de apparatuur zeer kostbaar is en de kosten voor de sperma-analyse hierdoor hoger uitkomen dan met alleen microscopie.

Wat zegt de CASA over de vruchtbaarheid van de reu?

Er zijn veel gegevens bekend over uitkomsten van de CASA-analyse bij honden die bewezen vruchtbaar zijn. Deze vormen de zogenaamde ‘referentiewaarden’.  Op dit moment is het bij de hond nog niet helemaal duidelijk in hoeverre subtiele veranderingen in bijvoorbeeld de motiliteit en snelheid van de spermacellen invloed hebben op het bevruchtend vermogen van het sperma. Bij verschillende andere diersoorten (paarden, stieren en mensen) zijn deze verbanden al wel gevonden.^5,6 Er kan dus geen nauwkeurige voorspelling gedaan worden van de vruchtbaarheid die met een individueel sample verkregen zal worden. De vruchtbaarheid wordt bijvoorbeeld uitgedrukt in het percentage drachtige teven of nestgrootte.¹ Dit hangt namelijk ook af van andere factoren, zoals de dekking of KI zelf en de vruchtbaarheid van de teef. Ook wordt het sperma beoordeeld in ‘standaardvloeistof’. Dit heeft niet dezelfde samenstelling als de vloeistoffen waarmee het sperma in contact komt in het vrouwelijke dier. Hier kan dus ook een verschil ontstaan.¹

Bij kunstmatige inseminatie met diepvriessperma bij teven zijn gegevens bekend over de drachtpercentages bij verschillende kwaliteiten sperma. De kwaliteit van het sperma wordt dan uitgedrukt in het aantal progressief bewegende normale spermacellen. Bij een aantal van >150 x 10⁶ spermacellen is het drachtpercentage 76%, bij 100-150 x 10⁶  is dat 68% en bij een aantal <100 x 10⁶  is dat 52%.³ Met de CASA kan deze spermakwaliteit snel en betrouwbaar beoordeeld worden.

De invriesbaarheid van sperma van verschillende reuen kan duidelijk verschillen. Zonder CASA is het lastig om van tevoren een inschatting te kunnen maken of het sperma van een specifieke reu zijn kwaliteit en bevruchtend vermogen behoudt na invriezen (cryopreservatie). Met CASA kan hier een meer nauwkeurige voorspelling voor gedaan worden.^4,6 Daarmee kunt u beter overwegen of u de kostbare procedure en opslag van sperma van een specifieke reu wilt aangaan. Dit kan een hoop teleurstellingen en hoge uitgaven voorkomen.

Wat zegt de CASA over de vruchtbaarheid van de hengst?

Bij de hengst zijn verbanden gevonden tussen subtiele veranderingen in bijvoorbeeld de motiliteit en snelheid van de spermacellen en het bevruchtend vermogen van het sperma.⁶ De vruchtbaarheid wordt bijvoorbeeld uitgedrukt in het percentage drachtige merries. Het is met CASA niet mogelijk om een nauwkeurige voorspelling te doen. Dit hangt, net als bij de hond, namelijk ook af van andere factoren, zoals de dekking of KI zelf en de vruchtbaarheid van de merrie.

De invriesbaarheid van sperma van verschillende hengsten kan duidelijk verschillen. Zonder CASA is het lastig om van tevoren een inschatting te kunnen maken of het sperma van een specifieke hengst zijn kwaliteit en bevruchtend vermogen behoudt na invriezen (cryopreservatie). Met CASA kan hier een meer nauwkeurige voorspelling voor gedaan worden.⁶ Daarmee kunt u beter overwegen of u de kostbare procedure en opslag van sperma van een specifieke hengst wilt aangaan. Dit kan een hoop teleurstellingen en hoge uitgaven voorkomen.

In de toekomst kan de methode van cryopreservatie (met name de gebruikte vloeistoffen) mogelijk ook aangepast worden per individuele hengst. Met de CASA kan dan beoordeeld worden welke methode de beste individuele spermakwaliteit geeft na invriezen.²

Factoren die van invloed zijn op de uitkomst van inseminatie

Wanneer is sperma-analyse met de CASA zinvol?

1. Bij beoordeling van de spermakwaliteit. De waarde van een dekreu/hengst hangt sterk af van het bevruchtend vermogen van zijn sperma. Middels CASA kan de spermakwaliteit inzichtelijk gemaakt worden.
2. Bij sperma-afname ten behoeve van het invriezen. Analyse met de CASA kan inzicht geven of het sperma van een hond/paard goed in te vriezen is.^1,4,6 U kunt dan een meer onderbouwde overweging maken of u de kostbare procedure van invriezen, opslag en verzending van sperma wilt starten.
3. Bij inseminatie van teven/merries met gekoeld of diepvriessperma. Voorafgaand aan de inseminatie kan de kwaliteit van het sperma beoordeeld worden.¹ Zo kan besloten worden of en met welk sample de teef/merrie geïnsemineerd zal worden.
4. Bij periodes van medicatie/ziekte. Doordat met de CASA subtiele veranderingen in de spermakwaliteit beoordeeld kunnen worden, is het mogelijk om de invloeden van omgevingsomstandigheden of medicatie/ziekte op sperma te kunnen beoordelen.⁶
5. Bij verdeling van een ejaculaat in meerdere inseminatiedoses. De concentratie van sperma kan nauwkeurig bepaald worden en daarmee ook de verdeling van het ejaculaat in meerdere doses.¹ 

Literatuur:

• Amann, R.P.; Waberski, D. (2014) Computer-assisted sperm analysis (CASA): Capabilities and potential developments. Theriogenology 81, pp5-17.
• Loomis, P.R.; Graham, J.K. (2008) Commercial semen freezing: Individual male variation in cryosurvival and the response of stallion sperm to customized freezing protocols. Animal Reproduction Science 105, pp119-128
• Mason, S.J. (2016) A retrospective clinical study of endoscopic-assisted transcervical innsemination in the bitch with frozen-thawed dog semen. Reprod Dom Anim 51, pp1-6.
• Nunez-Martınez, I.; Moran, J.M.; Pena, F.J. (2007) Sperm indexes obtained using computer-assisted morphometry provide a forecast of the freezability of canine sperm. Int Journal of andrology 30 pp182-189.
• Rijsselaere, T.; Van Soom, A.; Tanghe, S.;  Coryn,M.; Maes, D.; de Kruif, A. (2005) New techniques for the assessment of canine semen quality: A review. Theriogenology 64, pp706-719.
• Rijsselaere, T.; Van Soom, A.; Maes, D.; Nizanski, W. (2012) Computer-Assisted Sperm Analysis in Dogs and Cats: An Update after 20 Years. Reprod Dom Anim 47, pp204-207.

Sperma analyse met CASA

Dit staat voor  Computer Assisted Semen Analysis.

• Met dit systeem kan heel nauwkeurig, snel en betrouwbaar de spermakwaliteit beoordeeld worden.
• Het systeem meet verschillende parameters voor de  concentratie, beweeglijkheid, morfometrie (vorm, grootte en bouw) en vitaliteit van de spermacellen.
• De data wordt automatisch geanalyseerd en is hierdoor objectief en digitaal.
• Het geeft een nog betere indicatie van de vruchtbaarheid van het sperma en de kwaliteit voor invriezen.

Is kunstmatige inseminatie bij de hond toegestaan?

In Nederland is sinds 2014 wettelijk vastgelegd dat dekking en dracht bij honden via de natuurlijke weg moet verlopen. Er zijn twee uitzonderingen waarbij kunstmatige inseminatie bij honden eventueel wel is toegestaan:

1. Natuurlijke dekking niet mogelijk door kortdurende blessure

Natuurlijke dekking lukt niet bij de teef door een kortdurende blessure, bijvoorbeeld kreupelheid. Voorwaarde hierbij is dat de teef in staat is om de dracht volledig uit te dragen en volledig geschikt is voor de fokkerij.

2. De dekreu is niet beschikbaar

De beoogde reu (met gunstige eigenschappen) is niet beschikbaar, bijvoorbeeld omdat deze reu overleden is of in het buitenland/een ander deel van het land is.

U kunt hier meer lezen over de sperma analyse van de hond met de Casa.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Progesterontest bij uw hond met immulite

Met een progesterontest bij uw hond bepalen we het beste dektijdstip voor natuurlijke dekking. Zo is de kans op dracht het hoogst.

Uitslag binnen 2 uur!

Binnen 2 uur na de progesterontest krijgt u van ons de uitslag, inclusief advies over het beste dektijdstip. Dit kan telefonisch of per e-mail; net wat uw voorkeur is.

Progesteronbepaling met de nieuwste Immulite

Als een van de weinige dierenklinieken in Nederland, beschikken wij over de geavanceerde Immulite. Deze apparatuur geldt als de gouden standaard voor progesterontests bij honden:

De Immulite geeft de betrouwbaarste progesteronwaardes, en dus het beste tijdstip om uw teef te laten dekken.

Natuurlijk begeleiden wij u bij de juiste interpretatie van de progesteronwaardes.

Wanneer moet u progesteron laten prikken van uw hond?

Begin 5 tot 7 dagen na het begin van de loopsheid met het eerste bloedonderzoek. We nemen dan 2 ml bloed af.

Is de progesteronspiegel gestegen naar 4-6 ng/ml, heeft de eisprong plaatsgevonden. Daarna hebben de eicellen 48 tot 72 uur rijping nodig, vóór bevruchting mogelijk is. Sperma is 48 uur actief.

Van daaruit bepalen we het beste dektijdstip.

Thuistest voor progesteron onbetrouwbaar

De afgelopen jaren zijn er ook thuistesten voor progesteronbepaling opgedoken. Naar onze mening zijn deze tests onbetrouwbaar.

Met de Immulite bepalen we het progesteron via de bloedwaardes. De thuistest is meer een ovulatietest, die werkt met kleuren. Dat geeft een minder betrouwbare uitslag.

Op fora kunt u ervaringen van anderen lezen met de thuistest. Het algemene oordeel luidt, net als die van ons, dat de thuistests niet goed werken.

Laat uw progesteronmeting door ons doen

Dan heeft u zekerheid over het beste dektijdstip voor uw hond. En weet u precies wanneer u met de eigenaar van de reu moet afspreken. 

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Mijn teef is ongewenst gedekt, wat nu?

‘Help, mijn teef is gedekt maar ik wil helemaal geen puppy’s. Wat moet ik nu doen?’. Dit is een van de vragen die we in de praktijk tegenkomen. Zo af en toe krijgen we een telefoontje van een bezorgde hondeneigenaar wiens teef mogelijk ongewenst gedekt is. In sommige gevallen is de dekking daadwerkelijk gezien. In andere gevallen bestaat er alleen een vermoeden. Hoe groot is de kans dat na een dekking daadwerkelijk pups geboren zullen worden? En op welke manieren kunnen we ingrijpen? Dit zijn enkele vragen die belangrijk zijn en waar we u over willen informeren.

Wanneer is een dekking ongewenst?

We spreken van een ongewenste dekking wanneer de eigenaar niet wil dat een teef drachtig wordt en puppy’s krijgt. Dit kan te  maken hebben met persoonlijke voorkeuren, bijvoorbeeld wanneer er geen tijd of geld is om voor de drachtige teef en pups te zorgen.Ook wanneer een teef nog erg jong of juist oud is, een ziekte of erfelijke aandoening heeft, is een dekking niet gewenst. Daarnaast kan de reu die de teef (mogelijk) gedekt heeft voor problemen zorgen. Denk hierbij aan een teef die wordt gedekt door haar broer of vader. Ook het ras en de grootte van reu en teef en het wel of niet hebben van een stamboom kunnen meespelen in de vraag of de dekking gewenst is.

Hoe groot is de kans dat een teef drachtig wordt na een dekking?

Om de kans op dracht in te schatten, willen we weten of de dekking echt heeft plaatsgevonden en of sprake was van koppeling. Een ander logisch gegeven dat soms nog vergeten wordt, is dat zowel de reu als de teef vruchtbaar moeten zijn. Als de reu of teef gecastreerd is, is de kans op dracht nihil. Ook het moment van dekking speelt een rol.

Een teef is gemiddeld 3 weken loops. Vaak is de meest vruchtbare periode rond de 11e-13e dag na het begin van de loopsheid. Dit is echter zeer variabel en we zien in de praktijk ook teven die al rond de 6e dag of pas rond de 20e dag vruchtbaar zijn! We kunnen een paar milliliter bloed afnemen om het progesterongehalte te bepalen. Dit geeft ons meer informatie over de vruchtbare periode van de teef.

Wat kan ik doen wanneer mijn teef ongewenst gedekt is?

Wanneer een dekking heeft plaatsgevonden, zijn er meerdere mogelijkheden. U kunt besluiten om niets te doen en af te wachten. Het grootbrengen van een nest pups kost wel veel tijd, energie en geld! Een teef is gemiddeld 63 dagen drachtig en de bevalling (partus) zal rond die tijd op gang komen. Om beter te weten wat u kunt verwachten, kunnen we bepalen of een teef drachtig is. Dit kan rond dag 28 na dekking met een echo en rond dag 50-55 na dekking met een röntgenfoto.

Wanneer rond dag 28 met een echo wordt gezien dat een teef drachtig is, kunnen we nog ingrijpen. Op dat moment kan alsnog besloten worden om de teef twee hormooninjecties te geven waarmee de dracht kan worden afgebroken. Ook zou een castratie (verwijderen van baarmoeder en eierstokken) uitgevoerd kunnen worden. Besef wel dat de teef dan al op de helft van de dracht is en dat we hier spreken over een abortus. Beide methodes hebben in dit stadium een verhoogd risico op complicaties.

In plaats van afwachten, kunt u er ook voor kiezen om de teef in de eerste twee weken na de dekking te castreren of twee hormooninjecties te geven. We zien bij deze behandeling in een vroeg stadium nauwelijks bijwerkingen en er is geen verhoogde kans op baarmoederontsteking.

U kunt altijd contact opnemen met onze praktijk om de situatie van uw teef te bespreken en een vervolgplan te maken.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

De cyclus bij de teef bestaat uit verschillende fases die samenhangen met hormonale veranderingen. Deze bepalen zowel de lichamelijke als gedragsveranderingen bij de teef. Een goede kennis van deze cyclus is van belang bij het fokken van honden.

De eerste loopsheid van de teef treedt meestal rond de 6-9 maanden leeftijd op. Zeker bij grotere rassen kan het echter zijn dat het later optreedt, soms pas op 18-24 maanden leeftijd. De tijd tussen twee loopsheden varieert meestal van 6-12 maanden. Een teef wordt gemiddeld dus 1 à 2 keer per jaar loops.

Verschillende fasen in de cyclus van de teef

• Pro-oestrus (gem. 9 dagen; (3-17 dagen)). Deze wordt gekenmerkt door bloederige uitvloeiing, gezwollen vulva en gedragsveranderingen waaronder onrust, humeurigheid en minder goed luisteren. De reutjes tonen duidelijk interesse maar de teef zal zich nog niet willen laten dekken.
• Oestrus (gem. 9 dagen; (3-21 dagen)). De hoeveelheid bloederige uitvloeiing en de zwelling nemen af en de teef is bereid zich te laten dekken. Tijdens deze fase vindt de eisprong plaats en begint het progesterongehalte te stijgen. Het optimale dekmoment bevindt zich in deze fase.
• Metoestrus (± 2 maanden). De uitvloeiing stopt en de vulva is nog iets gezwollen. Indien de teef niet gedekt is, kunnen in deze periode symptomen van schijndracht optreden. Het progesterongehalte is tijdens deze periode hoog.
• Anoestrus (± 2-10 maanden). Dit is als het ware de rustperiode, waarin de eierstokken weinig actief zijn en de hormoongehaltes laag. De duur van deze periode is sterk afhankelijk van het ras en het individu.

Elke loopsheid is anders!

De genoemde tijdsperiodes zijn gemiddelden. De gemiddelde teef bestaat niet. Er is een grote individuele variatie mogelijk, zelfs per cyclus! Ook als een teef al eerder succesvol gedekt is op een bepaalde dag van de cyclus, is er niet zonder meer vanuit te gaan dat het de volgende cyclus hetzelfde zal zijn.

Welke hormonale veranderingen spelen een rol?

Tijdens de pro-oestrus produceren de eierstokken veel oestrogenen. Dit hormoon zorgt ervoor dat de geboorteweg van de teef wordt voorbereid op de dekking. Bij de overgang naar de oestrus wordt er door de hersenen (hypofyse) een piek aan het hormoon LH (luteïniserend hormoon) afgegeven. De eierstokken gaan dan minder oestrogenen en meer progesteron produceren. De eisprong vindt ongeveer 2 dagen na de LH piek plaats en neemt 12-24 uur in beslag. Na de eisprong neemt het progesterongehalte zeer snel toe. De vrijgekomen eicellen moeten nog ongeveer 48-72 uur rijpen, voordat ze klaar zijn om bevrucht te worden. Het progesterongehalte blijft gedurende de metoestrus hoog. Aan het einde van de dracht zal het gehalte snel dalen. Tegelijk neemt de productie van prolactine toe. Dit hormoon zorgt ervoor dat de melkgift op gang komt. Dit gebeurt ook bij teven die niet drachtig zijn, waardoor de zogenaamde ‘schijndracht’ kan optreden. Tijdens de anoestrus zijn de gehaltes van oestrogenen en progesteron laag.
Bij de volgende cyclus begint alles weer van voren af aan.

Schijndracht (schijnzwangerschap)

Zowel bij drachtige als niet-drachtige teven is de progesteronconcentratie in de luteale fase hoog. Aan het einde van die periode, 4-8 weken na de loopsheid, komt bij niet-drachtige teven een beeld voor dat ook wel schijndracht word genoemd. Het  is een natuurlijk verschijnsel. Men ziet bij vrijwel alle teven een geringe tot matige toename van de melkklieren. Bij sommige teven is dat in dermate, dat melkklierontwikkeling, melkgift en gedragingen grote overeenkomst vertonen met een echte dracht. De teef kan ander gedrag gaan vertonen: rusteloosheid, janken, piepen, een nest willen maken, speeltjes verzamelen en bezitterig zijn, erg aanhankelijk of juist humeuriger zijn, soms zelfs agressiviteit, minder goed eten en likken aan de buik.

Meestal gaat een schijndracht vanzelf weer over en is geen therapie nodig. Soms is het echter erg hinderlijk voor de teef, duurt het lang of blijft ze maar melk geven. In dat geval kan therapie worden ingesteld. Deze bestaat uit afleiding, extra lichaamsbeweging en reductie van de voergift. Daarnaast kan medicatie worden voorgeschreven om de melkproductie te remmen.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Voorbereiding

In de weken voorafgaand aan de verwachte werpdatum kunt u al enige voorbereidingen treffen:

– Aanschaffen of bouwen van een werpkist met warmtelamp. Laat de teef alvast wennen aan de werpkist.
– Inlezen over de normale bevalling en wanneer hulp ingeschakeld moet worden.

Voortekenen van de bevalling

Er zijn verschillende tekens om op te letten:

• Aanwezigheid van melk bij druk op de tepels. Dit is erg onbetrouwbaar, omdat het al enkele dagen tot weken voor de bevalling aanwezig kan zijn en zelfs bij schijndracht.
• Het gedrag van de teef. Onrust, nestbouw, graven en krabben wijzen op een naderende geboorte. Sommige teven tonen dit al enkele dagen van tevoren. Veel teven hebben op de dag van de geboorte een verminderde eetlust en urineren en/of defaeceren frequent. Sommige teven braken kort voor of zelfs tijdens de uitdrijving. Tijdens de bevalling is de ademhaling versneld. Ook wil de teef vaak drinken. Zorg dus voor voldoende water bij de werpkist.
• Uitvloeiing uit de vulva. Het loskomen van de slijmprop die de baarmoedermond heeft afgesloten start 1-2 dagen voor de bevalling. Men ziet dan een heldere slijmige uitvloeiing. Als de uitvloeiing iets bloederig of lichtgroen wordt, zal de ontsluitingsfase zijn begonnen.
• Lichaamstemperatuur. Dit is het betrouwbaarste voorteken van een naderende bevalling. De normale temperatuur van de teef ligt tussen de 38-39°C . Als men vanaf de 56e dag driemaal daags de lichaamstemperatuur van de teef opmeet, dan wordt tussen 12 en 24 uur voorafgaand aan de geboorte van de eerste pup een daling van de lichaamstemperatuur waargenomen. Deze daling varieert van 0.5-1.5°C. Tijdens het verloop van de bevalling stijgt de temperatuur vaak weer.
• Daling van het progesterongehalte in het bloed. Aan het einde van de dracht zal het progesterongehalte dalen. Deze daling kunnen we in het bloed meten en geeft houvast bij de voorspelling van de geboorte.

De geboorte

Voor een voorspoedige bevalling is het belangrijk om te zorgen dat de teef in een rustige omgeving is en weinig stress ervaart. Een overbezorgde eigenaar en drukke omgeving met veel toeschouwers kunnen de bevalling vertragen en bemoeilijken.

De bevalling bestaat uit drie fases:

1. Ontsluitingsfase (6-12 uur)

In deze fase wordt het geboortekanaal van de teef voorbereid op de naderende bevalling. De baarmoeder begint samen te trekken en het geboortekanaal zal verwijden. Langzamerhand wordt de opening van de baarmoedermond steeds groter. De teef toont in deze fase gedragsveranderingen, zoals hijgen en graven in de werpkist, maar heeft nog geen zichtbare weeën. Let op: het is een fabeltje dat met de vingers gevoeld kan worden of er al voldoende ontsluiting is! De baarmoedermond van de teef ligt ver buiten handbereik.

2. Uitdrijvingsfase (3-12 uur)

De baarmoeder gaat zich nog meer samentrekken en de teef begint te persen. De pups worden zo richting de baarmoedermond en vagina gedreven. Zodra de eerste pup binnen het bekken ligt, gaat de teef nog harder persen. Dit kan zowel liggend, hurkend, als staand.

Op de eerste pup zal de teef vaak wat langer persen dan op latere pups, omdat de geboorteweg dan immers nog moet worden opgerekt. Zeker bij teven die voor het eerst een nestje krijgen, kan dit het geval zijn. Een teef kan op de eerste pup soms wel 1 uur persen. De volgende pups worden vaak wat sneller geboren. Tussen de geboorte van de pups zit gemiddeld 45 minuten, maar het kan ook eerder of later zijn. Er is niet direct reden tot bezorgdheid als het wat langer duurt (1-2 uur en soms nog langer), mits de teef niet perst. Het komt regelmatig voor dat een teef een rustpauze neemt of zelfs in slaap valt tussen de geboorte van twee pups door. Blijft ze langdurig persen (>30 minuten) zonder dat er een pup wordt geboren, dan kan er iets mis zijn.

De pups kunnen zowel in kop- als stuitligging geboren worden. De vliezen kunnen gebroken zijn, maar het komt ook voor dat de vliezen nog intact zijn en om de pup zitten. De teef trekt deze meestal vlot kapot en begint de pup schoon te likken. Ook bijt ze de navelstreng door. Let erop dat dit niet te dicht bij de buik van de pup gebeurt, omdat de buikwand nog erg zwak is. Als de teef dit zelf niet doet, verwijder dan de vliezen en verwijder slijm uit het bekje en neus van de pup. Het wel of niet afbinden van de navelstreng staat ter discussie.

Een teef die voor de eerste keer bevalt, kan soms wat angstig reageren op de geluiden en bewegingen van de pups. Ze kan zelfs proberen om de pup te verstoppen of te verwonden. Wees hierop bedacht en leg de eerste pup eventueel tijdelijk apart in een warme omgeving. Tijdens de bevalling wordt de teef een al meer ‘ervaren’ moeder en zal ze de pups meestal goed accepteren.

3. Afkomen van de nageboortes (placenta)

De nageboorte (placenta) wordt vaak direct na de geboorte van een pup uitgedreven, maar kan ook 5-15 minuten later. De teef wil de placenta’s vaak (snel) opeten, vermoedelijk om het nest schoon te houden. Laat haar niet meer dan enkele placenta’s eten, ze kan erg misselijk worden en last krijgen van braken of diarree. Aan het einde van de bevalling moeten er evenveel placenta’s als pups uitgekomen zijn. Als ze achterblijven, kan dit voor problemen zorgen.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Suzanne van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Wanneer het juiste dekmoment bepaald is, kan het beste met de teef naar de reu worden gegaan. Dominante teven laten zich thuis namelijk niet altijd dekken. Zeker jonge teven moeten vaak wat tijd krijgen om met een reu te spelen voor ze zich ter dekking aanbieden. En jonge enthousiaste reuen moeten soms wat geholpen worden.

Bij een normale dekking zal de reu de vulva van de teef besnuffelen en zal de teef voor de reu klaar gaan staan. Ze houdt haar staart opzij en vertoont de sta-reflex. De reu brengt de penis in de vagina en begint frictiebewegingen te maken. De zwellichamen in de penis zwellen in de vagina enorm op, waardoor de reu vast komt te zitten. Het ejaculaat bestaat uit 3 fracties. De eerste fractie bestaat uit voorvocht wat geen zaadcellen bevat. De tweede fractie is de spermarijke fractie, lozing duurt gemiddeld 1 minuut. Tot slot stapt de reu over en kan enkele minuten tot een uur gekoppeld blijven staan, waarbij prostaatvocht geloosd wordt. Koppeling is meestal een gunstig teken, maar ook zonder koppeling kan een dekking tot dracht leiden.

Waarom lukt de dekking niet?

Soms wil de teef niet gedekt worden of lukt de dekking fysiek niet. Fokkers willen dan wel eens wanhopig worden en de moed opgeven. Het advies is om goed naar teef en reu te kijken en geduld te hebben. Soms is de teef gewoon te jong en er nog niet aan toe. Ook kan er onrust of spanning ontstaan door de omgeving of doordat de eigenaar van reu of teef te dominant aanwezig is en het ‘te graag’ wil. Daarnaast kan het ook gewoon te vroeg in de cyclus zijn. Verder speelt (on)ervarenheid van de reu soms een rol. Een enkele keer is er een fysiek probleem waardoor de dekking niet lukt, zoals een dik maagdenvlies bij de teef of een pijnlijke achterhand bij teef of reu. U kunt bij ons terecht voor onderzoek en advies wanneer het dekken niet wil lukken.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Suzanne van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Mijn hond is loops, wat nu?

Voor eigenaren die niet met de teef willen fokken is de loopsheid maar een vervelend fenomeen. Teven kunnen lastig gedrag gaan vertonen, verliezen bloed en op straat laten reuen de teef maar niet met rust. Wanneer iemand echter voornemens is om een nestje te fokken, is de loopsheid juist een welkome gebeurtenis en een kans op een nestje puppy’s. Op hoeveel dagen na het begin van de loopsheid de teef het best gedekt kan worden, is niet met zekerheid te zeggen. Er zijn wel een aantal hulpmiddelen die kunnen helpen dit tijdstip met meer zekerheid te bepalen. Het meten van de progesteronconcentratie in het bloed is hiervan de meest betrouwbare.

De cyclus van de teef

De loopsheid is de periode waarin het lichaam van de teef zich voorbereidt om gedekt te kunnen worden. De meeste teven worden gedurende hun hele leven twee keer per jaar loops. De loopsheid wordt vaak aangekondigd door verandering in gedrag van de teef. Typisch is zwelling van de vulva (de uitmonding van de vagina) en bloedverlies, wat meestal zo’n 11 dagen aanhoudt. Gedurende deze periode is de teef meestal nog niet dekbereid en niet vruchtbaar.

Pas als de eisprongen plaats vinden, is de teef vruchtbaar en laat ze de reu toe. Wanneer dit moment precies plaats vindt, verschilt per teef. Dit maakt het lastig de juiste dekdatum te bepalen zonder hulpmiddelen.

Bepalen tijdstip van dekking

Er zijn vele methodes om de optimale dekperiode te bepalen. In het verleden kon men niets anders doen dan letten op de signalen van de teef en het tellen van dagen na het begin van de loopsheid. Dit is echter een vrij onbetrouwbare methode want elke teef is weer anders. Een andere methode is een uitstrijkje maken van de cellen van de vaginawand. Doordat deze cellen veranderen wanneer de progesteronconcentratie stijgt, kan voorzichtig geschat worden in welk stadium van de loopsheid de teef zich bevindt. Ook doen dierenartsen soms met een vaginoscoop, een soort camera, kijken naar het slijmvlies in de vagina. De wand van de vagina verandert ook door stijging van progesteron en daarnaast kan meteen gekeken wordt of er  anatomische afwijkingen aanwezig zijn die een dekking of bevalling bemoeilijken. De betrouwbaarheid van deze methode is goed, maar niet zo goed als die van een directe progesteronmeting. Tenslotte zijn er nog twee volstrekt onbetrouwbare en onzinnige methodes; het meten van het glucose gehalte of elektrisch geleidend vermogen van de vagina.

Progesteron meting

Zoals gezegd is het meten van het progesterongehalte in het bloed de meest betrouwbare methode om de meest vruchtbare periode van de teef vast te stellen. Progesteron is een vruchtbaarheidshormoon dat bij honden al voor de eisprong wordt aangemaakt en belangrijk is voor het in stand houden van de dracht. Bij teven die niet loops zijn, is het progesterongehalte kleiner dan 0,5 ng/ml. Als de eitjes rijpen stijgt het progesteron en wanneer het progesteron naar 5-6 ng/ml stijgt, zal de ovulatie snel plaatsvinden. Deze waardes worden tijdens de loopsheid bereikt. Het is verstandig om tijdens de loopsheid een aantal keer het progesterongehalte te laten bepalen zodat goed bijgehouden kan worden hoe snel het progesteron stijgt bij de teef in kwestie. Bij een waarde boven de 10 ng/ml moet de dekking plaatsvinden. Na de eisprong blijft het progesterongehalte nog verder doorstijgen tot waardes van ongeveer 20 ng/ml.

Overigens zijn er twee manieren om het progesterongehalte op te schrijven: ng/ml en nmol/liter. De factor van ng/ml naar nmol/liter is 3,18 (met dank aan J. Vossen Fac. Diergeneeskunde Utrecht). Een succesvolle dekking kan men nooit garanderen maar door het meten van progesteron wordt de kans hierop wel aanzienlijk vergroot.

Om het progesterongehalte in het bloed te bepalen moet er eerst bloed afgenomen worden. Dit gebeurt meestal uit de hals of uit het pootje. De teef merkt hier niet veel van en voelt alleen een klein prikje in de huid. Daarna mag de eigenaar met de hond naar huis gaan en wordt het progesterongehalte bepaald.

Progesteron bepaling

Er zijn drie methoden die in dierenartspraktijken gebruikt worden om de concentratie van progesteron in het bloed te bepalen:

Premate ovu check: hierbij wordt bij het bloed van de teef stofjes toegevoegd die verkleuren als progesteron in het bloed aanwezig is. De verkleuring wordt met het blote oog vastgesteld en er kan geen exacte waarde gegeven worden. Dit maakt deze methode de minst betrouwbare methode.
ELISA-test (Ovucheck Plasma EIA test)ELISA-test: deze test werkt volgens dezelfde principes als bovenstaande test alleen wordt de verkleuring door een computer gemeten waardoor de betrouwbaarheid van deze test is hoger. Uit onderzoek is echter wel gebleken dat de uitslagen toch minder betrouwbaar zijn vergeleken met de immulite bepaling.

Automated Immunoassay System, de Immulite: De betrouwbaarheid van deze methode is het hoogst haalbare op dit moment. Het wordt gezien als de beste test om het  progesterongehalte in het bloed vast te stellen. Dat de Immulite niet vaak in dierenartsenpraktijken aanwezig is, heeft te maken met de aanschafprijs en het onderhoud van de apparatuur.

Immulite

Om de kans op dracht en grote nesten te verhogen, is het verstandig de teef door een dierenartspraktijk te laten begeleiden. Dit kan bij voorkeur met een praktijk die over een Immulite beschikt, bijvoorbeeld in dierenkliniek Horst (Noord Limburg). Tijdens een afspraak wordt dan 2 ml bloed van de teef afgenomen en dit wordt direct ingezet in de Immulite. Hierna mag u met uw hond naar huis gaan en zult u binnen twee uur gebeld worden met de uitslag en een advies omtrent het tijdstip van dekking. Dierenarts Jac Jenniskens is werkzaam in dierenkliniek Horst e.o. en heeft jarenlange ervaring met vruchtbaarheids- en drachtbegeleiding.  Jac Jenniskens is één van de Europese Reprovets en lid van de EVSSAR.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Veel eigenaren van teefjes besluiten om hun hond te laten steriliseren.

Voordelen steriliseren teef

Steriliseren heeft verschillende voordelen. De teefjes worden niet meer loops en kunnen zich dus niet meer voortplanten. Zij worden niet meer schijnzwanger, een aandoening die vaak gepaard gaat met een afwijkend gedrag. De hond behandelt (tijdelijk) haar speeltjes als puppies en kan erg beschermend tegenover de speeltjes zijn, dusdanig dat ze ook weleens agressief gedrag kan vertonen tegen mensen uit de omgeving.

Op jongere leeftijd steriliseren vermindert sterk de kans op melkklier- en baarmoedertumoren. De kans op een baarmoederontsteking wordt zelfs gereduceerd tot nul. Bovendien wordt de kans op het ontstaan van suikerziekte op latere leeftijd door sterilisatie ook verkleind.

Bij de meeste jonge teefjes met een gezonde baarmoeder worden alleen de eierstokken weggehaald, in feite is dit een castratie en geen sterilisatie. Ook een castratie heeft de bovengenoemde voordelen tot gevolg doordat de hormoonproductie op deze manier wordt gestopt en de hormonen veroorzaken bovengenoemde problemen.

 

Nadelen steriliseren teef

Er kleven nadelen aan steriliseren van een teef. Mogelijk treedt er een gewichtstoename op na de sterilisatie. Daarom is het advies om na sterilisatie iets minder te gaan voeren en het gewicht goed te controleren. De structuur van de vacht kan wat veranderen. Bij sommige rassen kan op latere leeftijd incontinentie ontstaan, die in de meeste gevallen goed te behandelen is.

Ons advies

In het algemeen geldt dat de voordelen ruimschoots opwegen tegen de nadelen. Vaak adviseren wij, dierenkliniek Horst e.o., de teefjes te steriliseren drie maanden na de eerste loopsheid. Hoe eerder je steriliseert hoe minder kans op bovengenoemde gezondheidsrisico’s.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Suzanne van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Als een teef na een aantal pups geen weeën meer heeft, kan het zijn dat er sprake is van weeënzwakte. Kijk hierbij ook goed naar de omstandigheden. Soms is het voldoende om de teef wat eten te geven en even met haar te gaan wandelen. Als dat niet werkt zijn vaginaal toucher en injecties met calcium en/of het hormoon oxytocine vaak voldoende om de bevalling verder te laten gaan. Neem altijd contact op met de dierenarts als u denkt dat de bevalling niet vlot verloopt.

De operatie

In sommige gevallen wordt besloten om voor een keizersnede te kiezen. Dit kan bijvoorbeeld zijn als de teef een te nauw bekken heeft, de pups te groot zijn, afwijkend zijn of een verkeerde ligging hebben. Bij enkele rassen, vooral kortsnuitigen, wordt om deze redenen vaker een keizersnede uitgevoerd. Ook zien we in de praktijk steeds vaker dat fokkers bewust kiezen voor een keizersnede om zo weinig mogelijk risico te lopen. Dierenartsenpraktijk Horst heeft uitgebreide en jarenlange ervaring  met het uitvoeren van keizersnedes. Tijdens een keizersnede krijgt de teef een lichte narcose en lokale verdoving van de buikwand, zodat de pups zo min mogelijk nadelig beïnvloed worden. Via een buikoperatie worden de pups uit de baarmoeder gehaald. Er staat een team klaar om ze op te vangen. De pups worden schoon en droog gewreven, slijm wordt verwijderd uit bek en neus met een speciale slijmzuiger en daarna worden ze in een verwarmde couveuse gelegd.

Er bij zijn

Bij Dierenartsenpraktijk Horst mag u meestal zelf bij de keizersnede aanwezig zijn. Als alle pups geboren zijn, worden de baarmoeder en buikwand van de teef gehecht en zal ze vrij snel weer wakker zijn en in staat om de pups te laten drinken. De teef krijgt een injectie met oxytocine om de baarmoeder te laten samentrekken. Ze zal vrij snel weer op de been zijn en gaat lopend mee naar huis. De teef en pups gaan na de keizersnede zo snel mogelijk naar huis.

We krijgen regelmatig de vraag om tijdens de keizersnede de teef meteen te steriliseren. Dit is niet ideaal en doen wij doorgaans niet, omdat de baarmoeder en eierstokken op dat moment erg rijk doorbloed zijn en er een grotere kans is op complicaties.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op, bel 077-3982169 of email: dierenarts@daphorst.com

Drs. Jacques Jenniskens
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl