Categorie: Luchtwegen

Het begrip rhinopneumonie wordt gebruikt bij drie verschillende ziektebeelden, te weten luchtwegproblemen, verlammingsverschijnselen en abortus (verwerpen). De oorzaak voor deze verschijnselen zijn twee verschillende virussen (geen bacteriën). Namelijk het EHV1- en EHV4 (EHV staat voor Equine Herpes Virus) virus. Alle leeftijdsgroepen zijn gevoelig, hoewel men de luchtwegproblemen het meest bij veulens en jaarlingen aantreft.

Het blijkt dat 100% van alle manegepaarden ooit in contact is gekomen met EHV. Zelfs bij een groep die relatief weinig contacten had (een groep pony fok merries) bleek 54% van de dieren in contact te zijn geweest met EHV.

Stress

De infectie vindt plaats via de lucht, direct contact met geïnfecteerde paarden of contact met geaborteerd materiaal. De uitscheiding van het virus vindt tot 2 weken na de infectie plaats. Doordat herpesvirussen na infectie latent aanwezig (=soort van slaaptoestand) blijven, kunnen allerlei stress-situaties een (veelal mildere) heropflakkering van de aandoening geven.

Wat zijn de symptomen?

• Ademhalingsstoornissen: komen het meest voor, kan onopgemerkt voorbij gaan, wordt meestal veroorzaakt door EHV-4. Hoge koorts, verminderde eetlust, hoest, waterige neusvloei, roodheid van de neusslijmhuid en eventueel zwelling van de keelklieren zijn hierbij het meest voorkomend. Indien een dier, vaak een ouder veulen of jaarling, voor de eerste maal een infectie doorloopt (eerste contact met virus), kan het de bovenstaande luchtwegontsteking vertonen. In de meeste gevallen verloopt een volgende EHV-infectie en soms zelfs de eerste infectie, welke een paard meemaakt, geruisloos.
  
  
• Abortus: kan optreden vanaf 2 weken tot 3 maanden na infectie met EHV. Dit contact kan toentertijd zonder echt ziekteverschijnsel geweest zijn. Vijfennegentig procent van de abortusgevallen veroorzaakt door EHV1 treedt op in de laatste vier maanden van de dracht. Meestal betreft het slechts één of enkele merries per bedrijf. Soms verwerpt meer dan 50% van de merries. Wanneer een merrie tegen het einde van de dracht geïnfecteerd wordt, kan het veulen nog levend worden geboren. Deze veulens hebben echter al ernstige schade opgelopen aan de longen en aan de lever en andere organen en bezwijken gewoonlijk in de eerste uren tot dagen van hun leven ten gevolge van bijkomende bacteriële infecties. De abortus vindt vaak explosief plaats zonder “aankondiging”. Meestal komen direct de vruchtvliezen mee. Over het algemeen is de vrucht fris.

In het algemeen leidt een EHV1 abortus niet tot een baarmoeder ontsteking en/of verminderde vruchtbaarheid. Wanneer geen complicaties ontstaan kan de merrie na enkele weken weer worden gedekt of geïnsemineerd.

• Zenuwstoornissen: Deze treedt op bij dieren van alle leeftijden, maar wordt vooral bij volwassen merries beschreven. Naast sufheid, koorts, dikke benen, waterig snot treedt later een verslapping van de achterhand op. Ook een gevoelloosheid rond de staart en urine incontinentie kunnen een gevolg van de infectie zijn. De prognose van dieren die uiteindelijk weer in de benen komen is vrij goed. De mate van herstel is onvoorspelbaar.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Om vast te stellen of abortus veroorzaakt wordt door EHV, kan verder onderzoek worden verricht. Hierbij is de geaborteerde vrucht het belangrijkste onderzoeksmateriaal. Bij de meeste vruchten wordt geen typisch sectiebeeld gevonden, daarom is laboratoriumonderzoek het belangrijkste onderzoek (Gezondheidsdienst voor Dieren).

Waaruit bestaat de therapie?

• Ademhalingsstoornissen: koortsremmer, eventueel in combinatie met antibiotica om secundaire bacteriële infecties te vermijden. Verder is 1 à 2 weken rust in een stofvrije en luchtige omgeving aangewezen (weidegang)!
• Abortus: behandeling is niet noodzakelijk, wel dienen maatregelen getroffen te worden om de verspreiding naar andere drachtige merries te voorkomen.
• Zenuwstoornissen: hierbij kunnen we enkel symptomatisch behandelen.

Hoe kan rhinopneumonie worden voorkomen?

Vaccinatie

Vaccineren ofwel enten tegen rhinopneumonie, al een discussie sinds de jaren ’40. Ondanks vele verwoede pogingen is men er nog niet in geslaagd een 100% effectief vaccin/entstof te ontwikkelen. Echter regelmatige en frequente vaccinatie tegen de luchtwegvorm van EHV1 en EHV4 zou enige bescherming bieden. Ook zou een systematische intensieve vaccinatie tot een verminderd voorkomen van abortus als gevolg van een EHV1 infectie leiden. Een garantie tegen het optreden van abortus kan niet gegeven worden.

Vaccinatie beschermt tegen de respiratoire symptomen en vermindert de kans op abortus. De bescherming tegen abortus is dus niet volledig. Over het effect van vaccinatie op de preventie van zenuwstoornissen is weinig bekend.

De basisvaccinatie bestaat terug uit twee entingen met 4 tot 6 weken tussentijd en is vanaf een leeftijd van 4 – 6 maand mogelijk (afh. van vaccinatie merrie). Daarna is een 6-maandelijkse hervaccinatie nodig. Drachtige merries worden ter preventie van abortus driemaal (op 5-7-9 maanden) dracht gevaccineerd. Vaccinatie dient ook op bedrijfsniveau (= alle dieren) te gebeuren vanwege het mogelijke besmettingsrisico.

Lees hier meer over vaccineren in de Vaccinatiewijzer paard.

Managementmaatregelen

Nieuwe dieren op het bedrijf worden best een 3-tal weken geïsoleerd van de reeds aanwezige paarden
Het is belangrijk om jonge paarden te scheiden van de drachtige merries. Dit komt omdat jonge dieren zelf veelal weinig last hebben van het virus, maar wel zeer veel virus kunnen verspreiden.
Stress-toestanden (bv. lang transport,…) dienen vermeden te worden aangezien stress kan zorgen voor een reactivatie van het virus (zie verspreiding). Voorkom ook contacten van drachtige merries met nieuwe paarden.

Maatregelen in geval van een uitbraak

• De geaborteerde vrucht moet onmiddellijk in een lekvrije verpakking verwijderd worden en voor verdere diagnostiek onderzocht worden.
• Waarschuw uw dierenarts.
• Isoleer indien mogelijk de-mogelijk-geinfecteerde dieren ruimtelijk van de rest. Laat pas drie weken na het laatste klinische geval toe dat paarden het bedrijf verlaten.
• Reinig een besmette stal huishoudelijk, verbrand het bodemmateriaal en desinfecteer daarna.
• Verzorg de geïnfecteerde paarden altijd het laatst.
• Splits eventueel contactdieren op in kleinere groepen, zodat de schade beperkt blijft bij volgende gevallen.
• Ga niet slepen met contactdieren, zeker niet in het geval van abortus. Deze dieren zijn waarschijnlijk geïnfecteerd en kunnen het virus weer in hun nieuwe groep introduceren.

Mijn paard heeft een EHV-infectie gehad, is het dier nu beschermd tegen de volgende EHV infectie?

Vier weken nadat een dier in contact is gekomen met EHV zijn er voldoende afweerstoffen tegen EHV gevormd en zijn de dieren dus beschermd. Echter enkele maanden later zijn er te weinig afweerstoffen aanwezig om een volgend EHV contact te pareren. Zodat de dieren weer gevoelig zijn voor een infectie. De ernst van de ziekteverschijnselen zal afnemen naarmate het aantal contacten cq. infecties met het EHV-virus. Maar bij elke infecties zal het dier zelf weer meer EHV-virus verspreiden (via de luchtwegen) zodat andere dieren ook geïnfecteerd kunnen worden.

Er zijn zelfs aanwijzingen dat het virus al die tijd in een dier opgesloten kan zitten en dat door “omstandigheden” het virus weer actief kan worden zodat het dier een soort infectie van zichzelf krijgt. Onder deze “omstandigheden” worden stresssituaties verstaan (transport, operaties, andere ziekte, voerveranderingen, veranderingen in samenstelling van de groep etc.).

Geen reden tot paniek

Het houdt de gemoederen in de paardenwereld flink bezig: rhinopneumonie. De laatste tijd zijn er verschillende uitbraken van dit virus geweest en er vielen daarbij meerdere slachtoffers. Wat houdt het rhinovirus precies in en als paardenliefhebber wil je natuurlijk vooral weten: loopt mijn paard gevaar en moet ik mijn paard laten enten? 

Volgens dierenarts Maarten van Dijck van Dierenartsenpraktijk Horst is er geen reden tot paniek. ,,Rhino sluimert altijd. De ademhalingsvorm, waarbij de paarden hoesten en koorts hebben, komt het meeste voor.” Je kunt volgens Maarten van Dijck maatregelen nemen door de paarden te enten. Dit kan niet tegen de gevreesde neurologische vorm, maar deze variant komt niet vaak voor. Bonpard Resistance en Lysine kunnen de weerstand van uw paard wel ondersteunen.

Vragen over de Rhinopneumonie?

Neem gerust contact met ons op,

Drs. Maarten van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Droes wordt veroorzaakt door een bacterie (Streptococcus Equi subspecies Equi) en komt voornamelijk voor bij jonge paarden (1 maand – 5 jaar). Typisch zien we abcesontwikkeling van de lymfeknopen in de keelstreek.

Droes is een zeer besmettelijke ziekte, maar verspreidt minder snel dan virussen (bv. griep, rhino,…). Overbezetting, mengen van (jonge) dieren met verschillende herkomst en allerhande stress-factoren werken het aanslaan van de ziekte in de hand. De overleving van de kiem in de omgeving is normaal beperkt tenzij bij hoge vochtigheid en afgeschermd van zonlicht. In etter kan de bacterie zelfs tot een jaar overleven!

Besmetting

Veelal gebeurt de besmetting door direct contact met besmette paarden of materialen. Ook ‘druppelinfecties’ via de lucht zijn mogelijk. Een paard dat droes doormaakte kan de kiem nog tot 2 maanden na klinisch herstel uitscheiden!

Bij zeer jonge dieren (< 1 md) is er nog bescherming via de biest, oudere paarden (> 5j) zijn dikwijls al in contact geweest met de kiem en hebben een zekere immuniteit opgebouwd.

Wat zijn de symptomen?

Tussen infectie en het optreden van symptomen kunnen 2 dagen tot 3 weken voorbij gaan. Koorts is een van de eerst opgemerkte zaken. Verder krijgen we een ontsteking van de neus- en keelslijmhuid waardoor neusvloei optreedt. Deze neusvloei evolueert van waterig naar etterig en kan zelfs in het beginstadium voedselresten bevatten waardoor verwarring met slokdarmobstructie mogelijk is. Ook hoesten komt voor.

Ongeveer een week na de infectie krijgen we zwelling/abcedering van de lymfeklieren tussen en eventueel achter de kaaktakken. Door druk op de keel kunnen slikmoeilijkheden ontstaan.
Meestal duurt de aandoening een kleine maand, ernstige gevallen duren dikwijls tot 3 maanden…
Soms kunnen complicaties optreden zoals uitbraak van de kiem in de bloedbaan en verdere inwendige abcedering (‘bastaard droes’). Dit komt gelukkig slechts bij 1 % van de gevallen voor.

Waaruit bestaat de therapie?

Een conservatieve aanpak wordt aangeraden. Dit wil zeggen dat er moet getracht worden onvoldoende rijpe abcessen eerst met behulp van warme omslagen of rijpende zalven verder te laten rijpen. Eenmaal ze voldoende gerijpt zijn (zachte indeuking in de gezwollen klier) kunnen ze openbarsten. Dit gebeurt meestal naar buiten toe, soms ook naar de keel toe. Geopende abcessen worden best enkele dagen gespoeld met een desinfecterende oplossing.

Verder is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de dieren steeds kunnen blijven eten en drinken. Ook rust tot het paard een week geen koorts meer heeft en na openen van de abcessen, is noodzakelijk om complicaties te vermijden.

Hoe kan droes worden voorkomen?

Door de besmettelijkheid van de ziekte is isolatie van zieke paarden en dieren die ermee in contact kwamen noodzakelijk. Verzorg de aangetaste paarden steeds als laatste en zorg voor eigen hygiëne (handschoenen, overall, ontsmettingsbak voor schoenen…). Opvolging van de overige paarden door middel van temperatuuropname is aan te raden.

Vaccinatie

Vaccinatie met een levend verzwakt vaccin is mogelijk door een tweevoudige enting met 14 dagen tussentijd. Hiermee zouden de paarden tot 9 maand lang beschermd zijn.

Lees hier meer over vaccineren in de Vaccinatiewijzer paard.

Vragen?

Neem gerust contact met ons op,

Drs. Maarten van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl

Na de kreupelheden vormen luchtwegaandoeningen bij paarden het grootste probleem op het gebied van de gezondheid. Ongeveer 12-15% van de aangeboden paarden, aan een dierenarts wegens klachten, heeft problemen met de luchtwegen. Meestal betreft het individuele paarden soms de hele paardenstapel van het bedrijf.

Oorzaken

Verkoudheden ontstaan bijna altijd door virusinfecties en dan denken we aan influenza en rhinopneumonie, deze maken namelijk de weg vrij voor complicaties door bacteriën. Schimmels kunnen ook een vervelende rol hierbij spelen. De hier genoemde ziekteverwekkers zijn vrijwel altijd binnen een groep paarden aanwezig en zorgen daardoor voor een constante infectiedruk.

Als de infectiedruk groter is dan de weerstand van het paard treedt er ziekte op. Dit evenwicht wordt zeer sterk beïnvloed door de manier waarop wij met het paard omgaan tijdens zowel de training als de verzorging.

Wat te doen bij een infectie?

Rust, minimaal een week in een stofvrije omgeving, medicijnen zijn meestal niet nodig. Als bacteriën een complicerende factor zijn, moeten er wel medicamenten gebruikt worden. We kunnen in dat geval denken aan antibiotica en middelen die het slijm dunner maken en bovendien het trilhaarepitheel (=slijmvliesbekleding van de zeer kleine luchtwegen) activeren.

Wat te doen bij echt zieke dieren?

Bij echt zieke dieren, dwz, niet meer eten/drinken, veel wit snot, kortademig, buikslag, koorts (hoeft niet altijd!!) is het raadzaam een dierenarts te raadplegen, aangezien er verschillende ontstekingskiemen op de loer kunnen liggen.

Wat te doen bij niet echt zieke dieren, maar die wel een luchtwegprobleem hebben?

Hierbij is het aan te raden om een uitgebreid onderzoek te laten doen, zodat een therapie en prognose gegeven kan worden. Onderzoek kan bestaan uit onderzoek aan de buitenkant van het paard (kijken, luisteren,..), maar ook binnen in het paard kan gekeken worden, neus, gehemelte strottenhoofd en de luchtpijp. Op deze manier kan ook een monster genomen worden van eventueel aanwezig slijm. Ook is onderzoek van bloed mogelijk. Op deze manier bv de mate van een mogelijk aanwezige dampigheid bepaald worden. Dampigheid is een chronische bronchitis die tot permanente beschadigingen in de longblaasjes heeft geleid.

Hoe kunnen luchtweginfecties worden voorkomen?

Door de paardenstapel consequent goed te enten, volgens een door uw dierenarts opgesteld entschema kunt u veel luchtwegproblemen voorkomen en daarnaast een goed managementprogramma om stress zoveel mogelijk uit te sluiten. Stress geeft zowel bij mens als dier een sterke ondermijning van de weerstand!

1. Verminderen van de infectiedruk

Dit verminderen begint bij een goed stalklimaat. Een stofvrije dwz een schimmelsporen vrije omgeving die bovendien fris is, kan zeer gunstig werken ter voorkoming van luchtwegaandoeningen. Het klimaat in de stal moet ongeveer overeenkomen met het klimaat buiten.

De veulens nemen via de biest de nodige antistoffen op, zodat deze ongeveer 5 maanden beschermd zijn tegen deze infecties. Daarna moet het veulen zelf antistoffen gaan opbouwen tegen infecties waarmee het in contact komt, denk aan de “najaarsverkoudheden”. Deze laatsten worden praktisch altijd veroorzaakt door rhinopneumonie-virus. Het is daarom zeer raadzaam gespeende veulens nooit samen of zelfs in de buurt te laten grazen van mogelijk drachtige merries (ivm verhoogde kans op abortus).

2. Bevorderen immuniteit

Voor het opbouwen van een actieve immuniteit is contact nodig met de ziekmakende oorzaak Hierdoor worden de dieren meestal in meer of mindere mate ziek Er zijn ook een aantal virussen en bacteriën die verzwakt kunnen worden toegediend, waardoor geen ziekte ontstaat, maar wel een weerstand wordt opgebouwd. Tegen influenza kan effectief worden geënt. Het is bv van groot belang er voor te zorgen dat hoogdrachtige merries goed geënt worden tegen infuenza, om zo het veulen de eerste 5-6 maanden te beschermen, via de antistoffen, die het binnen krijgt met de biest gedurende de eerste 48 -96 uur van het leven.

De actieve enting van een veulen is pas zinvol als de antistoffen verkregen via de biest totaal verdwenen zijn. Dus een veulen nooit eerder enten dan ongeveer 6 weken na het spenen.

Al met al een heel verhaal met wat er mis kan gaan in de luchtwegen en dit is nog maar het topje van de ijsberg, wat wel duidelijk is dat bij paarden die ogenschijnlijk gezond zijn, een verminderd uithoudingsvermogen in 80% van de gevallen te wijten is aan luchtwegaandoeningen!

Vragen?

Neem gerust contact met ons op,

Drs. Maarten van Dijck
Dierenartsenpraktijk Horst
Thuisbezorgservice: www.dierapotheker.nl